کد مطلب:223169 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:235
به سوی بصره
به سوی بصره
مبدأ هجرت تاریخی إمام رضاعلیه السلام مدینه و مقصد آن مرو بود به گونه ای كه شرح آن رفت، مأمون فرستادگان خود را مكلّف كرده بود كه حضرت را از راه بصره ( تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 465. )
حركت دهند.
قبل از بررسی جغرافیای راه مدینه تا بصره لازم است اطلاعاتی درباره بصره دریافت كنیم، تا علت مسیر حركت إمام علیه السلام از این شهر و نیز ماهیّت پذیرش ولایتعهدی روشنتر شود.
بنای شهر بصره در سال 14 هجری در زمان خلیفه دوم نهاده شد، بلاذری (198 - علیه السلام 29) در فتوح البلدان می نویسد: چون عتبة بن غروان در خدیبه فرود آمد به عمر بن خطاب نامه نوشت كه مسلمانان را جایی باید تا زمستان را در آن گذرانند و چون از جنگ بازآیند در آن جا بیاسایند. عمر پاسخ داد كه سپاهیان را همه در یك جا گرد آور و چنان كن كه آن جای نزیك آب و چراگاه باشد و آن را بهر من نیز در نامه ای وصف كن. عتبه نوشت: من زمینی یافته ام پر درخت بر كرانه صحرا و نزدیك علفزار، در آن مردابهایی است پوشیده از نای، چون عمر بخواند گفت: زمینی است خرّم، نزدیك آبشخورها و چراگاهها و بیشه ها و فرمان داد كه عتبه مردمان را در آن سرزمین منزل دهد. وی مسلمانان را بدان جای آورد، خانه ها از نی بنا نهادند و عتبه مسجدی هم از نای بساخت و این همه در سال چهارده هجری بود. از آن پس هنگامی كه مسلمانان به جنگ می رفتند آن نای ها (خانه ها) را ( فتوح البلدان، ص 201. )
برچیده، درهم می پیچیدند و به كناری می نهادند، تا از جنگ بازآیند، آنگاه خانه ها را از نو می ساختند و حال چنان بود تا مردم مكانهای خویش برگزیدند و خانه ها (از خشت و گل ) بساختند.
( همان، ص 202؛ یاقوت در معجم البلدان، (تألیف 23صلی الله علیه واله ه' ق) و صفی الدین بغدادی در مراصد الاطلاع، (تألیف 00علیه السلام ه' ق)، مرآت البلدان، 82/1 - صلی الله علیه واله صلی الله علیه واله 2. )
بصره توسط حاكمانی منتخب از سوی بنیانگذار آن اداره می شد و پس از او عثمان خلیفه سوم در این شهر صاحب پایگاه شد و سپس معاویه و خلفای بنی امیه و آنگاه بنی عباس ولایتداران این شهر (بصره) را تعیین می كردند و به طوری كه در تاریخ مشهور است، این شهر محل تجمّع عثمانیان بود. در حوالی این شهر، ( الصلة بین التصوف والتشیع، ص 3علیه السلام 1. )
شهری موسوم به شقّ عثمان وجود داشت كه نوادگان عثمان در آن موطن داشتند.
( فتوح البلدان، ص 202 - 205 و 231. )
در زمان امامت علی علیه السلام بصره كانون توطئه بود. جنگ جمل در بصره روی داد و علی علیه السلام در سال سی و شش هجری هنگامی كه وارد بصره شد، در خطبه ای طولانی اهل بصره را ملامت كرد و فرمود: ای اهل سبخه (محلی است در بصره) اخلاق شما از مردم پست، و اعمال شما ناچیز، و دین شما تلخ و شور است. حضرت مكرر اهل بصره را مذمّت كرد.
( مروج الذهب، 23/1علیه السلام ؛ مرآت البلدان، 82/1 - صلی الله علیه واله صلی الله علیه واله 2؛ الفتوح، ص 3 - 141 و صلی الله علیه واله 14. )
از سویی دیگر بصره در سالهای مورد بحث، در آتش خشونت زید بن موسی علیه السلام می سوخت و این درحالی بود كه حضرت رضاعلیه السلام با صراحت از اقدام ( تاریخ طبری، (متن عربی)، 44/5 - 535، تاریخ یعقوبی، ص 421، 1صلی الله علیه واله 4، صلی الله علیه واله صلی الله علیه واله 4؛ تاریخ گزیده، ص 311. )
برادرش اظهار ناخشنودی می كرد. با توجه به این حادثه و همچنین سوابق تاریخ ( عیون اخبار الرضاعلیه السلام ، 81/2 - 8علیه السلام 4. )
این شهر تصویر روشنی از علّت انتخاب بصره در مسیر حركت إمام رضاعلیه السلام توسط مأمون به دست می آید.
( ابن بطوطه، سفرنامه، 1/علیه السلام 19. )